تفاوت هیدروکلریک اسید و اسید کلریدریک چیست؟

تفاوت هیدروکلریک اسید و اسید کلریدریک چیست؟ این دو ماده هیج تفاوتی ندارند! در واقع هر دو عبارت، نام یک ماده هستند. ماده‌ای با نام Hydrochloric Acid که در فرمول شیمیایی خود از یک اتم هیدروژن (H) و یک اتم کلر (Cl) تشکیل است. نام شیمیایی این مادهHCl  است.

این ماده یک اسید معدنی قوی به شکل مایع است. از طرفی به راحتی در آب حل می‌شود و می‌تواند با مواد مختلفی واکنش دهد. مهم‌ترین کاربرد آن نیز در دستگاه‌های تصفیه آب است که رسوبات، میکروب‌ها، یون‌های فلزی و… را حذف می‌کند. اما در صنایع دیگری هم مثل تولید ترکیبات شیمیایی، داروسازی، کودسازی و… کاربرد دارد.

در این مطلب از پالایه سازان ابتدا با ماهیت هیدروکلریک اسید یا اسید کلریدریک آشنا می‌شویم. سپس ویژگی‌های آن را بررسی می‌کنیم. بعد به کاربردهای این ماده می‌پردازیم.

اسید کلریدریک چیست؟

هیدروکلریک اسید (Hydrochloric Acid) یا اسید کلریدریک، یک اسید معدنی قوی با فرمول شیمیایی HCl است. در واقع ساختار این ماده شامل یک اتم هیدروژن (H) و یک اتم کلر (Cl)است. این اسید معدنی از قوی‌ترین اسیدهای موجود است که خورندگی بالایی دارد. این ماده به صورت محلول در آب موجود است.

ویژگی‌های اسید کلریدریک چیست؟

حل شدن سریع در آب و واکنش با مواد مختلف و…

از سؤال مربوط به تفاوت هیدروکلریک اسید و اسید کلریدریک (که دیدیم در عمل وجود ندارد) که بگذریم، به ویژگی‌های این ماده می‌رسیم. در ادامه ویژگی‌های این اسید را از ابعاد مختلف بررسی می‌کنیم.

• حالت فیزیکی: این ماده ابتدا به شکل گاز بی‌رنگی به نام کلرید هیدروژن (HCl) است. این گاز به راحتی در آب حل می‌شود و یک مایع بی‌رنگ یا زرد کم‌رنگ می‌سازد. در همین حین نیز اسید کلریدریک ساخته می‌شود.
• میزان محلول‌پذیری: اگر بپرسید مهم‌ترین خاصیت اسید کلریدریک چیست، در وهله اول باید به محلول‌پذیری آن اشاره کنیم. این ماده به راحتی در آب حل می‌شود و یک محلول همگن می‌سازد.
• واکنش‌پذیری: هیدروکلریک اسید در واکنش به بعضی ترکیبات آلی و معدنی به عنوان یک ماده کاتالیزور یا واکنش‌دهنده عمل می‌کند. از طرفی با بازها نیز به راحتی واکنش می‌دهد و نمک‌های کلرید تولید می‌کند. واکنش آن نیز با فلزات سریع و راحت است و گاز هیدروژن را نتیجه می‌دهد.
• PH: هیدروکلریک اسید یک اسید قدرتمند است. پس قابل پیشبینی است که PH بسیار پایینی دارد. PH این اسید در محلول‌های معمولی بین 1 تا 3 است.
• خورندگی: از دیگر خواص شایان ذکر هیدروکلریک اسید یا اسید کلریدریک خورندگی بالای آن است. تا حدی که می‌تواند فلزات و بافت‌های زنده را تخریب کند. بخارهای این ماده هم خورندگی شدیدی دارند و می‌توانند موجب تحریک دستگاه تنفسی انسان شوند.

کاربرد اسید کلریدریک در تصفیه آب

حذف درصد بالایی از رسوبات و آلایندگی‌ها در دستگاه‌های تصفیه آب خانگی و صنعتی

مهم‌ترین کاربرد اسید کلریدریک چیست؟ در بحث ویژگی‌ها نیز می‌بینیم که تفاوت هیدروکلریک اسید و اسید کلریدریک در واقع یک تصور اشتباه است. هر دو اسم به اسیدی تعلق دارند که هنگام خرید دستگاه تصفیه آب با یکی از ارزشمندترین کاربردهایشان روبه‌رو خواهید شد.

این ماده می‌تواند از چند جهت به تصفیه و گندزدایی آب و فاضلاب کمک کند و باعث افزایش عمر مفید دستگاه تصفیه آب شود. تأثیر اسید کلریدریک در فرآیند تصفیه آب به شرح زیر است:

• رسوب‌زدایی ممبران: در دستگاه‌های تصفیه آب (به خصوص سیستم‌های اسمز معکوس RO) رسوبات معدنی مثل کربنات کلسیم و منیزیم فیلتر ممبران را دچار مشکل می‌کنند. هیدروکلریک اسید یا اسید کلریدریک می‌تواند این رسوبات را از بین ببرد.
• تمیز کردن لوله‌ها و تجهیزات: رسوبات معدنی می‌توانند لوله‌ها و دیگر تجهیزات را هم درگیر کنند. این رسوبات هم با این اسید از بین می‌روند تا شدت جریان آب باقی بماند.
• پیش‌تصفیه آب: این اسید می‌تواند با کربنات‌ها و بی‌کربنات‌ها واکنش داده و آنها را به دی‌اکسید کربن و آب تبدیل کند. این مواد جدید، به راحتی از سیستم خارج می‌شوند. به این ترتیب آب مرحله پیش‌تصفیه را می‌‎گذراند.
• تنظیم PH: در بعضی مناطق و بعضی کاربردها، تصفیه آب مستلزم کاهش PH آب است. این اسید قوی PH را کاهش داده و از تشکیل رسوبات قلیایی در سیستم‌های تصفیه آب جلوگیری می‌کند.
• کنترل باکتری‌ها: هیدروکلریک اسید خواص ضدعفونی‌کنندگی قدرتمندی دارد. بنابراین می‌تواند میکروب‌ها و باکتری‌ها را در آب کنترل کند. این امر می‌تواند باعث جلوگیری از رشد بیوفیلم‌ها (لایه‌های باکتریایی) شود.
• حذف یون‌های فلزی: در اغلب دستگاه‌های تصفیه آب صنعتی، حذف یون‌های فلزی مانند آهن و منگنز نیز از مهم‌ترین مراحل تصفیه آب است. این فلزات در صورت حذف نشدن، باعث تشکیل رسوب یا تغییر رنگ آب می‌شوند.

سایر کاربردهای اسید کلریدریک چیست؟

دیدیم که تفاوت هیدروکلریک اسید و اسید کلریدریک در واقع فقط در همین نام‌گذاری است. با کاربرد این ماده واحد نیز در تصفیه آب خانگی و صنعتی آشنا شدیم. اما کاربردهای این اسید فقط در تصفیه آب نیست! در حوزه‌های متنوع دیگری هم کاربرد دارد که در ادامه می‌بینیم.

باید اشاره کنیم که اگر قصد خرید این ماده را دارید، می‌توانید نگاهی به فهرست تولید کنندگان اسید کلریدریک در ایران بیندازید.

• تولید ترکیبات شیمیایی: تولید موادی مثل کلریدها (مانند کلرید آهن، کلرید آلومینیوم) و ترکیبات آلی و معدنی دیگر.
• داروسازی: استفاده به عنوان ماده خام یا کاتالیزور در تولید بسیاری از داروها.
• اسیدشویی فلزات: برای حذف اکسیدها و رسوبات از سطح فلزات، پیش از شروع آبکاری، جوشکاری یا… .
• تولید مواد غذایی: کنترل PH و تولید افزودنی‌های لازم (مثل شربت ذرت با فروکتوز بالا) در صنایع غذایی.
• صنایع نساجی: استفاده در رنگرزی و پردازش پارچه‌ها.
• صنایع نفت و گاز: تحریک چاه‌های نفتی و گازی و افزایش نفوذپذیری سنگ‌ها و آزادسازی نفت یا گاز.
• تولید کودهای شیمیایی: تولید کودهایی مثل دی‌آمونیوم فسفات (DAP) و دیگر کودهای حاوی فسفر.

جمع‌بندی

تفاوت هیدروکلریک اسید و اسید کلریدریک چیست؟ این مطلب را با این سؤال آغاز کردیم. اما دیدیم که هر دوی این نام‌ها به یک ماده واحد اشاره دارند. اسیدی قوی که قابلیت محلول‌پذیری بالایی دارد و به راحتی با مواد مختلف واکنش می‌دهد. به لطف همین ویژگی‌ها نیز در صنایعی مثل تصفیه آب، تولید دارو، کشاورزی، صنایع غذایی و… بسیار کاربردی است. اما این اسید به دلیل خورندگی بالایی که دارد، باید با رعایت اصول ایمنی استفاده شود تا هیچ آسیبی به افراد یا تجهیزات نزند.

سؤالات متداول

1. خطرات تماس یا استنشاق اسید کلریدریک چیست؟

در صورت تماس با پوست و چشم می‌تواند باعث سوختگی‌های شیمیایی شود. در صورت استنشاق بیش از حد نیز موجب تحریک دستگاه تنفسی می‌شود.

2. چگونه از ریسک‌های این ماده جلوگیری کنیم؟

این ماده باید در مکان‌هایی استفاده شود که تهویه مناسب دارند. از طرفی در تمام مراحل حمل‌و‌نقل و ذخیره‌سازی آن نیز باید از ظروف مقاوم در برابر خوردگی استفاده شود.