یکی از رایج‌ترین پرسش‌ها درباره دریای خزر، به عنوان یکی از مهم‌ترین داراییهای طبیعی ایران، این است که آب دریا خزر شور است یا شیرین؟ آب دریای خزر شور محسوب میشود. هر چند میزان این شوری به نسبت دریاها و اقیانوس‌های دیگر کمتر است، اما باز هم جزو آب‌های شور قرار دارد.
البته میزان شوری این آب در قسمت‌های مختلف یکسان نیست. در بخشهای شمالی دریای خزر، یعنی جایی که رود ولگا به آن می‌پیوندد، تقریباً آب شیرینی داریم. اما در بخشهای جنوبی آن که به ایران نزدیک است، شوری به حداکثر خود می‌رسد. نمک موجود در آب این قسمت به ازای هر لیتر 13 میلیگرم است.
در این مطلب از پالایه سازان، درباره میزان شوری آب دریای خزر بیشتر صحبت می‌کنیم. همین‌طور بررسی می‌کنیم که آیا این آب برای کشاورزی یا شرب مناسب است یا خیر.
|
آب دریا خزر شور است یا شیرین |
|
| میزان شوری |
|
| مناسب برای کشاورزی | به دلیل وجود مواد مفید در آب و در شرایط خاص |
| مناسب برای شرب | در صورت شیرینسازی |
«برای مصارفی که نیاز به شیرینسازی آب‌های ساحلی دارند، یک دستگاه تصفیه آب پالایه‌سازان با فناوری اسمز معکوس بهترین راهکار است.»
شیرین یا شور بودن آب دریای خزر
آب دریای خزر شور محسوب میشود. جالب است بدانید که اسم این آب را دریا گذاشتند، چون رومی‌ها وقتی اولین بار به آن رسیدند، آب را مزه کردند و متوجه شوری آن شدند. بنابراین آب این دریا در مجموع شور محسوب میشود.
در مورد میزان شوری آب خزر، باید آن را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم کنیم. آبی که در قسمت بالای دریای خزر و ورودی رود ولگا قرار دارد شیرین‌ترین بخش آن محسوب میشود. میزان نمک موجود در این بخش از آب خزر بین 11 تا 13 میلیگرم در لیتر است. این عدد معادل 1.1 تا 3.1 درصد است. اما در نزدیک‌ترین بخش این دریا به ایران، میزان نمک موجود در آب 13 میلیگرم در لیتر است.
مقایسه شوری بخشهای مختلف دریای خزر
| منطقه | میزان شوری (میلیگرم در لیتر) | علت شوری متفاوت |
|---|---|---|
| بخش شمالی | 11-13 | ورود زیاد رودخانههای بزرگ مثل ولگا و اورال که آب شیرین وارد می‌کنند. |
| بخش مرکزی | 12-13 | ترکیبی از ورود آب شیرین از شمال و تبخیر نسبی در این منطقه. |
| بخش جنوبی | 13 | بالاترین میزان تبخیر به دلیل دمای بیشتر و کمبود ورودی آب شیرین از رودخانه‌ها. |
آیا آب دریای خزر برای شرب مناسب است؟
تصفیه و شیرینسازی آب، شرط استفاده از آب دریای خزر برای شرب
بالاتر در جواب سؤال آب دریا خزر شور است یا شیرین، به شوری این آب اشاره کردیم. به دلیل همین میزان از نمک نیز از دریای خزر به عنوان منبع آب شرب استفاده نمی‌شود. اما با گسترش مشکل کم‌آبی در ایران، پروژه شیرینسازی آب دریای خزر در چندین سال اخیر کلید خورده است.
طی این پروژه تصمیم بر آن است که آب دریای خزر پس از شیرین شدن در اختیار شهرستان‌های غرب ایران قرار بگیرد. این شهرستانها شامل بندر ترکمن، کردکوی، گمیشان و… خواهند بود.
آیا آب دریای خزر از دیگر اقیانوس‌ها شورتر است؟
شوری دریای خزر نسبت به دریاها و اقیانوس‌های دیگر کمتر است. درست است که این آب شور محسوب میشود؛ اما وقتی آن را در کنار آب‌های دیگر ببینیم، متوجه میزان کمتری از نمک می‌شویم. به این ترتیب آب دریای خزر شوری کمتری به نسبت دریای عمان و خلیج فارس دارد.
دلیل این امر مستقل بودن این دریا از آب‌های دیگر است. در واقع خزر به آبراه‌های دیگر متصل نیست. بنابراین تمام آب آن از منابع آب شیرین و بارندگی تأمین میشود.
آیا آب دریای خزر برای کشاورزی مناسب است؟
وجود مواد مغذی، دلیل مناسب بودن آب دریای خزر برای کشاورزی
حالا که می‌دانیم آب دریا خزر شور است یا شیرین، باید ببینیم که تأثیر این آب در کشاورزی چیست؟ دانشمندان در سال 1973 در قسمت‌هایی از مناطق خاک قلعه (داغستان) از دریای خزر برای کشاورزی استفاده کردند. نتیجه این آزمایش این بود که با آب خزر میتوان زمین‌های کشاورزی را آبیاری کرد. اما آب خزر با این میزان از شوری چطور برای کشاورزی جوابگو است؟
پاسخ این سؤال در مواد غذایی موجود در این آب نهفته است. موادی مانند کلسیم، منیزیم، پتاسیم و ید نیز در آب دریای خزر وجود دارند که گیاهان را تغذیه می‌کنند. در واقع همین مواد هستند که اثر شوری آب را کم‌رنگ کرده و به رشد گیاهان کمک می‌کنند.
نکته جالب اینجا است که فقط از آب همین دریا با این میزان از شوری میتوان برای کشاورزی استفاده کرد. یعنی اگر رودی با همین میزان از نمک داشته باشیم، نمی‌توانیم از آب آن برای رشد گیاهان استفاده کنیم. دلیل این امر هم وجود همان مواد مغذی در آب خزر است.
البته باید اشاره کنیم که کشاورزی با آب دریای خزر مستلزم شرایط دیگری هم هست. برای مثال خاک زمین مورد نظر باید سبک باشد. از طرفی نباید رس خالص باشد و مقادیری ماسه هم باید در آن وجود داشته باشد.
تهیه انواع دستگاه تصفیه آب از پالایه سازان
در این مطلب با هم دیدیم که آب دریا خزر شور است یا شیرین و میزان شوری این آب را هم بررسی کردیم. اما گذشته از دریای خزر، بعضی از منابع آب شرب کشور نیز شوری بالایی دارند. منابعی که در حال حاضر آب بعضی شهرها از آنها تأمین میشود و باعث میشود آب مصرفی مزه شوری داشته باشد.
خوشبختانه انواع دستگاه تصفیه آب برای شیرین کردن آب‌هایی با مقادیر متنوع نمک طراحی شده‌اند. پالایه سازان نیز یکی از طراحان و تولیدکنندگان این صنعت است. با تهیه یک دستگاه تصفیه آب خانگی که شامل انواع فلیتر تصفیه آب، از جمله فیلتر ممبران است، می‌توانید مشکل شوری یا سنگینی آب شرب خود را به راحتی برطرف کنید.
پرسش‌های پرتکرار
1. آیا آب دریای خزر آلوده است؟
بله، این دریا میزبان حجم وسیعی از آلودگی ناشی از استخراج و پالایش نفت و محل تجمع فاضلاب تصفیه‌نشده و پسماندهای صنعتی است.
2. علت وجود نمک بیشتر در قسمت جنوبی آب دریای خزر چیست؟
در این مناطق تبخیر آب شدیدتری صورت می‌گیرد.
3. آیا بخار آب حاوی نمک است؟
خیر، بخار آب نمک نیست. نمک و سایر مواد معدنی در آب باقی می‌مانند و نمی‌توانند همراه با مولکول‌های آب به بخار تبدیل شوند.
4. چگونه بخار آب به صورت طبیعی دوباره به آب شیرین تبدیل میشود؟
در طبیعت، بخار آب توسط خورشید تبخیر میشود، به اتمسفر می‌رود و پس از سرد شدن، به صورت باران به زمین بازمی‌گردد. باران معمولاً خالص و عاری از نمک است.
5. آیا تصفیه آب شور برای محیط زیست ضرر دارد؟
اگر پساب نمک‌دار به درستی مدیریت نشود، می‌تواند برای اکوسیستم‌های آبی مضر باشد. با این حال، با روش‌های مدرن میتوان اثرات زیست‌محیطی را به حداقل رساند.
