ضرورت آب سالم در صنعت گاز
در صنعت عظیم پالایش گاز، آب تصفیه‌شده نقش کلیدی دارد. بدون وجود سیستم‌های تصفیه آب باکیفیت، تجهیزات حساس صنعتی دچار خوردگی، رسوب‌گذاری و کاهش راندمان می‌شوند. یکی از مهم‌ترین تجهیزات برای تأمین آب مورد نیاز این صنایع، ممبران‌های اسمز معکوس (RO) هستند که توانایی حذف بیش از ۹۸ درصد املاح محلول و آلاینده‌ها را دارند.
پالایشگاه گاز شهید هاشمی‌نژاد (خانگیران) به عنوان یکی از بزرگ‌ترین واحدهای پالایشی کشور، برای تأمین آب با کیفیت در فرآیندهای خود نیازمند فیلتر ممبران‌هایی بود که هم از نظر فنی مطمئن باشند و هم توان تحمل شرایط سخت عملیاتی را داشته باشند. اینجا بود که پای شرکت پالایه‌سازان فرآیند توس به میان آمد؛ شرکتی پیشرو در تولید ممبرانها و فیلترهای تصفیه آب در ایران.
آشنایی اولیه: چرا پالایه‌سازان؟
مدیر مهندسی پالایشگاه در یکی از جلسات ابتدایی چنین بیان کرد:
«چالش ما پیدا کردن محصولی بود که هم‌رده برندهای بین‌المللی باشد اما بتوانیم با اطمینان روی خدمات و پشتیبانی داخلی آن حساب کنیم. تحقیقات ما نشان داد که پالایه‌سازان توانسته با فناوری بومی، ممبران‌هایی معادل برندهای معتبر دنیا تولید کند.»
از سوی دیگر، مهندس علی بهادری‌مقدم (مسئول پروژه در پالایه‌سازان) توضیح می‌دهد:
«ما با درک نیازهای پالایشگاه وارد شدیم. آنها به دنبال ممبران‌هایی بودند که نه فقط در شرایط ایده‌آل بلکه در محیط‌های صنعتی پیچیده هم پایداری داشته باشند. تجربه پروژه‌های قبلی ما، اعتماد اولیه را ایجاد کرد.»
انتخاب محصول: چرا ممبران RO پالایه‌سازان مدل TS30-8040؟
انتخاب تجهیزات در پروژه‌های بزرگ صنعتی، همیشه یکی از حیاتی‌ترین مراحل است. در پالایشگاه گاز شهید هاشمی‌نژاد، بحث بر سر انتخاب ممبران برای واحد RO3 از همان ابتدا بسیار حساس بود. مدیران پالایشگاه به‌خوبی می‌دانستند که هر اشتباه در انتخاب، می‌تواند به هزینه‌های میلیاردی منجر شود؛ زیرا کیفیت آب تولیدی مستقیم بر سلامت تجهیزات و راندمان کل واحد تأثیر می‌گذارد.
در جلسات کارشناسی، برندهای مختلف داخلی و خارجی بررسی شدند. برخی پیشنهاد واردات ممبران‌های شرکت‌های مطرح بین‌المللی مانند FilmTec را داشتند. اما در نهایت با توجه به معیارهای فنی، اقتصادی و استراتژیک، انتخاب نهایی روی فیلتر ممبران TS30-8040 تولید شرکت پالایه‌سازان فرآیند توس قرار گرفت.
مشخصات فنی و دلایل انتخاب
ممبران TS30-8040 یک ممبران ۸ اینچی است که از نظر طراحی و عملکرد، معادل مستقیم محصول معروف FILMTEC BW30-400 می‌باشد. این شباهت نه تنها در ابعاد و جنس غشا بلکه در ظرفیت تولید و درصد بازیابی نیز وجود دارد.
ویژگی‌های کلیدی ممبران TS30-8040 عبارت‌اند از:
- قطر ۸ اینچ و سازگار با پرشر وسل‌های صنعتی رایج.
- غشای TFC (Thin Film Composite) با دقت جداسازی بالا.
- توانایی حذف بیش از ۹۸ درصد املاح محلول.
- فشار عملیاتی طراحی‌شده: ۱۸٫۵ بار.
- ظرفیت تولیدی بالا در شرایط عملیاتی استاندارد.
- سازگاری کامل با طراحی سیستم RO3 پالایشگاه.
مهندس علی بهادری‌مقدم، مسئول پروژه از طرف پالایه‌سازان، درباره فرآیند انتخاب می‌گوید:
«هدف ما فقط فروش یک محصول نبود. ما می‌خواستیم مطمئن شویم که ممبران انتخابی دقیقاً با طراحی و نیازهای مهندسی پالایشگاه سازگار است. بررسی‌های ما نشان داد که مدل TS30-8040 بهترین گزینه است؛ چرا که از نظر کیفیت آب، حجم تولیدی و درصد بازیابی، کاملاً با سیستم RO3 هم‌خوانی دارد.»
اطمینان از سازگاری با طراحی پالایشگاه
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های تیم فنی پالایشگاه، اطمینان از این بود که ممبران‌های جدید بدون تغییر در طراحی اصلی سیستم بتوانند جایگزین شوند. خوشبختانه ممبران‌های پالایه‌سازان بر اساس استانداردهای بین‌المللی ساخته شده‌اند و این امکان را فراهم کردند که بدون نیاز به اصلاحات پرهزینه، در مدار قرار بگیرند.
مدیر مهندسی پالایشگاه در این باره توضیح می‌دهد:
«برای ما حیاتی بود که طراحی اصلی سیستم دست‌نخورده باقی بماند. تغییرات حتی کوچک، می‌توانست روی کل فرآیند اثر بگذارد. انتخاب ممبران پالایه‌سازان این نگرانی را برطرف کرد.»
مقایسه اقتصادی با برندهای خارجی
یکی از فاکتورهای مهم در تصمیم‌گیری، هزینه‌ها بود. در شرایطی که واردات ممبران‌های خارجی با مشکلات تحریم، تأخیر و افزایش قیمت همراه است، انتخاب محصول داخلی یک مزیت بزرگ محسوب می‌شد.
پالایشگاه با انتخاب ممبران RO پالایه‌سازان توانست:
- هزینه‌های تأمین را به‌طور چشمگیری کاهش دهد.
- از خدمات پس از فروش سریع و پشتیبانی داخلی بهره‌مند شود.
- ریسک تأخیر در واردات و مشکلات ارزی را به صفر برساند.
این موضوع در گزارش هیئت خرید پالایشگاه به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی تصمیم‌گیری ذکر شده است.
تولید و کنترل کیفیت در کارخانه
ممبرانها در خط تولید پالایه‌سازان در مشهد ساخته شدند. مراحل شامل آماده‌سازی لایه غشایی TFC، تست فشار، بررسی یکنواختی عبور جریان و بسته‌بندی ایزوله بود. هر ممبران قبل از خروج از کارخانه تحت تست فشار قرار گرفت.
به گفته مدیر کنترل کیفیت پالایه‌سازان:
«ما نمی‌خواستیم صرفاً محصولی ارسال کنیم؛ هدف این بود که هر ممبران در روز اول کار در پالایشگاه بدون هیچ ایراد وارد مدار شود. بنابراین تست‌های چندمرحله‌ای انجام شد.»
حمل‌ونقل: چالشی حیاتی
انتقال ۱۲۶ ممبران به یکی از بزرگ‌ترین واحدهای پالایشی کشور کار ساده‌ای نبود. ممبرانها باید در شرایط کنترل‌شده (محافظت در برابر رطوبت و دما) حمل می‌شدند.
یکی از مدیران لجستیک پالایشگاه توضیح می‌دهد:
«ما نگران آسیب‌دیدگی در مسیر بودیم. اما بسته‌بندی پالایه‌سازان حرفه‌ای بود. هر ممبران در پوشش ضدضربه و محافظ رطوبتی قرار داشت. حمل‌ونقل بدون هیچ مشکلی انجام شد.»
۵۴ عدد از ممبرانها به‌طور مستقیم در مدار نصب شدند و ۷۲ عدد دیگر در انبار پالایشگاه ذخیره شدند.
نصب و راه‌اندازی
در خرداد ۱۴۰۳، تیم مشترک پالایه‌سازان و مهندسین پالایشگاه وارد عمل شد. فرایند نصب شامل شستشوی اولیه خطوط، جای‌گذاری ممبرانها در پرشر وسل‌ها، تست جریان و تنظیمات فشار بود.
مهندس بهادری‌مقدم درباره لحظه نصب می‌گوید:
«همه چیز طبق برنامه پیش رفت. فشار عملیاتی ۱۸.۵ بار بود و ممبرانها بدون کوچک‌ترین مشکلی وارد مدار شدند. آن لحظه برای ما فقط یک نصب نبود؛ نشان‌دهنده توان بومی‌سازی فناوری بود.»
دوره بهرهبرداری و نتایج
ممبرانها به مدت ۹ ماه تحت بهرهبرداری مداوم قرار گرفتند. شاخص‌های کلیدی شامل:
- کیفیت آب تولیدی مطابق طراحی
- حجم آب تولیدی پایدار
- درصد بازیابی (ریکاوری) برابر با پیش‌بینی مهندسی
- مقاومت در برابر شستشو: چندین بار شستشوی اسیدی و قلیایی انجام شد و ممبرانها پس از هر بار، بدون افت کیفیت به مدار بازگشتند.
مهندس محمد فرزانه‌مقدم (مدیر مهندسی و توسعه پالایشگاه) در گزارش رسمی چنین نوشت:
«ممبران‌های TS30-8040 عملکردی کاملاً مطابق طراحی نشان دادند. از نظر کیفیت آب، حجم و درصد بازیابی، هیچ اختلافی با طراحی وجود نداشت. همچنین در برابر شستشوهای مکرر مقاوم بودند.»
نظر مدیران پالایشگاه
یکی از مدیران واحد تصفیه آب پالایشگاه می‌گوید:
«صادقانه بگویم، در ابتدا تردید داشتیم که محصول داخلی بتواند با برندهای خارجی رقابت کند. اما امروز پس از ۹ ماه بهرهبرداری، نه تنها عملکرد عالی بوده، بلکه پشتیبانی فنی نزدیک و سریع پالایه‌سازان هم خیال ما را راحت کرده است.»
دیدگاه مهندس علی بهادری‌مقدم
به عنوان مسئول پروژه از طرف پالایه‌سازان، او تجربه را چنین جمع‌بندی می‌کند:
«این پروژه برای ما فقط یک همکاری نبود؛ فرصتی بود برای نشان دادن توان داخلی. ما ثابت کردیم که می‌توانیم محصولی با کیفیت بین‌المللی تولید کنیم و در یکی از حساس‌ترین صنایع کشور نصب نماییم. آینده از آنِ تولید ملی است و پالایه‌سازان آماده است تا در پروژه‌های بزرگ‌تر هم حضور داشته باشد.»
اهمیت پروژه و دستاوردها
- خودکفایی: اثبات توان تولید داخلی معادل برندهای جهانی.
- کاهش هزینه‌ها: صرفه‌جویی در واردات و تأمین قطعات..
- افزایش اعتماد: صنایع بزرگ به تولیدکنندگان داخلی اعتماد بیشتری پیدا می‌کنند.
- پایداری و دوام: ممبرانها حتی پس از شستشوهای مکرر کارایی کامل داشتند.
نتیجه‌گیری
پروژه تأیید عملکرد ممبران‌های RO3 در پالایشگاه گاز شهید هاشمی‌نژاد، یک نقطه عطف در صنعت تصفیه آب ایران است. از نخستین آشنایی و جلسات، تا تولید، حمل‌ونقل، نصب و بهرهبرداری، همه مراحل با موفقیت طی شدند. این پروژه نشان داد که با تکیه بر دانش و فناوری داخلی می‌توان نیازهای صنایع بزرگ کشور را تأمین کرد.
پالایه‌سازان نه تنها توانست محصولی هم‌تراز با برندهای خارجی ارائه دهد، بلکه با پشتیبانی مستمر، اعتماد یکی از بزرگ‌ترین پالایشگاه‌های گاز کشور را به‌دست آورد. این تجربه راه را برای پروژه‌های آتی در سطح ملی و منطقه‌ای هموار می‌سازد.
